Formosa có một hồ sơ “cộm cán” gắn liền với những tội ác mà tập đoàn này gây ra cho các cộng đồng dân cư, xã hội và thiên nhiên, môi trường.

Reo giắc nỗi đau từ chính quê hương

Formosa Plastic Group (sau đây gọi là Formosa) là một trong những tập đoàn hóa chất lớn nhất thế giới. Formosa có hàng loạt các công ty con và chi nhánh ở Trung Quốc, Việt Nam và nhiều quốc gia khác, trong đó có Mỹ, với hơn 106 ngàn lao động.

Các sản phẩm của Formosa tập trung vào ngành hóa chất, công nghệ sinh học, điện, mỹ phẩm, hóa chất gia dụng, tự động hóa và dược phẩm.

Lịch sử hình thành và phát triển của Formosa gắn liền với những tội ác mà tổ chức này gây ra với các cộng đồng dân cư và đặc biệt là với hệ sinh thái trên toàn thế giới.

Ngày 21/11/2009, Tổ chức Đạo đức kinh tế của Đức Ethecon đã “trao giải” thưởng “Hành tinh đen” cho Formosa để bêu công ty này vì những hành động phá hoại môi trường khủng khiếp ở những quốc gia mà tập đoàn này đầu tư.

Ngay sát nách khu công nghiệp Lục Khinh, “thủ phủ” của Formosa là ngôi làng nhỏ của người dân thôn Đài Tây, xã Đại Thành, huyện Vân Lâm, Đài Loan. Đây là ngôi làng có tỷ lệ người chết vì ung thư cao nhất Đài Loan.

Khói từ gần 400 ống khói của các nhà máy bay thẳng về phía thôn Đài Tây. (Ảnh: Nhiếp ảnh gia Chung Sheng-hsiung và Hsu Cheng-tang)

Dân số của thôn khoảng 462 người, chủ yếu là người già và trẻ con. Mùa hè hàng năm, khi gió nam nổi lên, người dân Đài Tây phải hứng chịu không khí ô nhiễm xả ra từ 398 ống khói nằm ngay phía đối diện.

Trong ký ức của những người già trong thôn, trước khi khu công nghiệp Lục Khinh xuất hiện, dân trong làng thường kéo nhau đi bắt lươn, hải sản ở cửa sông Trạc Thủy. Ông Ngụy Văn Khảo là một trong những người bắt lươn nổi tiếng trong vùng, ông cho biết trước đây, người ta chỉ lo bắt được nhiều lươn quá không mang về nổi, nhưng bây giờ thì lươn hầu như chẳng còn.

Trường hợp tương tự cũng xảy ra với giống dưa hấu 610, trước đây là giống quả được trồng rất nhiều ở thôn Đài Tây. Nhưng kể từ khi Formosa hoạt động, dưa hấu 610 dần bị “loạn giống”, cây trồng chỉ ra hoa mà không cho quả. Những trái dưa to, tròn, ngọt chỉ còn trong những bức vẽ lưu lại trên tường cũ và trong trí nhớ của những người lớn tuổi.

Năm 2012, Formosa lắp các trạm quan trắc không khí ở trên đỉnh các lớp học ở trường tiểu học Đỉnh Trang nằm giữa hai thôn Đài Tây và Đỉnh Trang. Trường học này có khoảng 85 học sinh, tỷ lệ mắc viêm mũi dị ứng khoảng từ 30-50%, trong khi số học sinh khác thường bị cảm mạo, đau mắt đỏ và có cảm giác “có cục đờm trong miệng mà không thể đưa ra ngoài”. Dù đã lắp trạm quan trắc không khí nhưng cho tới nay Formosa không hề công khai những số liệu đo được.

Sở Y Tế cho biết xã Đại Thành là nơi có tỷ lệ ung thư và tử vong vì ung thư cao nhất Đài Loan. Những bệnh nhân qua đời vì ung thư phổi, ung thư tụy, ung thư bàng quang, nhiễm khuẩn máu, ung thư gan, ung thư vòm họng… ngày càng nhiều, dù họ không hề sử dụng rượu, bia hay hút thuốc lá.

Những gia đình mất người thân vì các bệnh ung thư ngày càng nhiều. (Ảnh: Nhiếp ảnh gia Chung Sheng-hsiung và Hsu Cheng-tang)

Trước đó, Đại học Đài Loan công bố nghiên cứu từ năm 2009-2012 cho thấy trong giai đoạn năm 2008-2010, tỷ lệ người dân sống trong bán kính ung thư cao gấp 4,07 lần so với những năm 1999-2001. Ngoài ra, nghiên cứu cho biết chất vinyl chloride là nguyên liệu chủ yếu trong quá trình sản xuất của các nhà máy. Đây là loại chất cực kỳ nguy hiểm gây ung thư gan.

Đầu độc người dân ở các quốc gia khác

Không chỉ ở Đài Loan, Formosa còn là “hung thần” gieo rắc mầm mống ung thư ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới. Trong lễ trao giải “Hành tinh đen” năm 2009 cho Formosa, tổ chức Ethecon đã liệt kê những hành vi phá hoại môi trường của Formosa.

Trong khi ngành công nghiệp hóa chất thế giới đang giảm thiểu các sản phẩm PVC vì chúng gây hại môi trường thì Formosa lại đẩy mạnh phát triển, sản xuất PVC, khiến tập đoàn này trở thành đơn vị hàng đầu cung cấp các sản phẩm PVC trên toàn thế giới. Formosa còn tảng lờ những quy định cấm PVC ở Đài Loan.

Trên khắp thế giới, những nhà máy sản xuất của Formosa tiềm ẩn những mối hại cực kỳ lớn tới con người và môi trường. Vào năm 1998, Formosa bị bắt quả tang đổ 3.000 tấn chất thải cực độc chứa thủy ngânxuống vùng cảng biển Sihanoukville tại Campuchia. Bên cạnh đó, môi trường đất, không khí và nước xung quanh những khu vực này bị nhiễm độc khủng khiếp, gây hại cho môi trường và cuộc sống của những hộ dân sống xung quanh.

Những người phụ nữ Campuchia bên những thùng chứa chất thải cực độc của Formosa vào năm 1999. (Ảnh: Basel Action Network)

Ở bang Texas và Louisiana (Mỹ), Formosa bị “phạt dân sự” 2,8 triệu USD cùng 10 triệu USD để khắc phục hậu quả của việc đổ các chất thải cực độc gồm 1,2-dichloroethane (EDC), dioxin và chroroform vào đất và nước, thậm chí đổ thẳng ra sông Mississippi.

Formosa liên tục gây ra những vụ tai nạn khiến người lao động và người dân bị thương nặng, những vụ nổ tới mức “cận thảm họa”. Ở những khu vực xung quanh nơi sản xuất của Formosa, hàng loạt cửa sổ đã bị vỡ vụn do những vụ nổ này. Thậm chí, ở bang Illinois (Mỹ), chính quyền phải sơ tán toàn bộ người dân để tránh những ảnh hưởng từ những vụ nổ này.

Formosa được liệt vào danh sách 10 công ty tàn phá môi trường khủng khiếp nhất Đài Loan. Khoảng 25% khí nhà kính ở Đài Loan là “sản phẩm” của Formosa.

Tại Delaware, Mỹ, các nhà chức trách không thể tiếp cận để làm việc với Formosa nên họ thậm chí phải dùng máy bay trực thăng thả lệnh xuống nhà máy. Dù danh sách xử phạt có lên tới hàng triệu đô la, thái độ của Formosa vẫn không thay đổi.

Một nhà máy Formosa tại Texas, Mỹ. (Ảnh: Victoriaadvocate)

Tập đoàn này cũng chẳng hề để ý tới những cuộc biểu tình ở nhiều quốc gia trên thế giới. “Thành tích” phá hoại môi trường của Formosa khủng khiếp tới nỗi Hiệp hội thương mại công nghiệp hóa chất Mỹ cũng không dám hợp tác.

Theo nhận định của Ethecon, Formosa là mối đe dọa tới nền hòa bình và nhân quyền, tập đoàn này chỉ hoạt động vì lợi ích cá nhân, coi thường đạo đức kinh doanh, chối bỏ mọi đạo lý, luân thường.

Thậm chí, tháng 5/2010, Hiệp hội dân sự Đài Loan gửi bức tâm thư nêu rõ những vết nhơ của Formosa: Hút 345.000 tấn nước mỗi ngày khiến dòng sông lớn nhất Đài Loan khô cạn; Khiến bầu trời và lá phổi của con người bị nhuộm một màu xám đen; Gây ô nhiễm nguồn nước và không khí, hậu quả của nó sẽ còn tiếp tục kéo dài hàng thiên niên kỷ về sau; Rác thải công nghiệp từ Formosa để lại hậu quả tới 10 thiên niên kỷ.

Xem thêm: Chất thải Formosa chôn ở rừng, hàng loạt cơ quan chức năng giật mình

Danh Tuyên (dịch tổng hợp từ báo chí nước ngoài)