(Bình luận quốc tế) – Máy bay chiến đấu Nga nhiều lần vi phạm không phận Thổ Nhĩ Kỳ thời gian qua như một động thái của Tổng thống Putin nhằm ‘dằn mặt’ Ankara trước những toan tính chiến sự ở Syria.
Trước sự kiện máy bay Nga vi phạm không phận Thổ Nhĩ Kỳ, quan hệ hai nước đã ngày càng được cải thiện rõ rệt trong những năm qua.
Kim ngạch thương mại Nga-Thổ Nhĩ Kỳ đạt mức 31 tỷ USD vào năm ngoái, so với mức 5 tỷ USD trong năm 2002. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan ước tính con số này sẽ tăng lên 100 tỷ USD vào năm 2020.
Hồi tháng 4, Nga đã chính thức trở thành đối tác xây dựng xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên ở Thổ Nhĩ Kỳ trị giá 20 tỷ USD.
Hai quốc gia cũng đồng ý xây dựng hệ thống đường ống khí đốt mới lên tới 63 tỷ mét khối qua châu Âu hàng năm. Nhiều lần trong những năm qua, Ông Erdogan đã đề cập với Tổng thống Nga Putin về khả năng Ankara sẽ gia nhập Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).
Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Đáp trả sự cố máy bay Nga hồi đầu tháng này, ông Erdogan đã cảnh báo Moscow có thể đánh mất người bạn Thổ Nhĩ Kỳ và nhấn mạnh vai trò đồng minh của NATO. Ankara có thể tìm kiếm đối tác khác xây dựng nhà máy điện hạt nhân trong khi tập đoàn khí đốt Nga Gazprom đã phải tạm ngừng dự án đường ống khí đốt đến quốc gia này.
Có nhiều lý do để giải thích cho hành động đưa máy bay vi phạm không phận của Thổ Nhĩ Kỳ dù Moscow nói rằng đây là sự nhầm lẫn. Ông Putin hiểu rằng việc can thiệp quân sự ở Syria, dù sớm hay muộn cũng sẽ khiến Thổ Nhĩ Kỳ trở nên bất đồng với Nga.
Tổng thống Nga đã tính toán trước kế hoạch của Ankara nhằm lập vùng cấm bay. Theo đó, Thổ Nhĩ Kỳ có thể cùng các nước Trung Đông lập khu vực an toàn ở phía bắc và nam Syria, chấp nhận những người tị nạn và phe đối lập dòng Sunni hiện diện trong khu vực này. Các máy bay Nga sẽ bị hạn chế khu vực hoạt động cả trên không và dưới đất.
Trên thực tế, ông Erdogan đã nhấn mạnh nỗ lực này trong chuyến thăm đến Brussels (Bỉ) ngày 5/10. Một khu vực an toàn được thiết lập cũng khiến Tổng thống Syria Bashar al-Assad khó khăn hơn trong việc giành lại những mảnh đất bị phe đối lập chiếm đóng.
Theo Bloomberg, Tổng thống Nga Putin đã cảnh giác với chiến lược lập vùng cấm bay của NATO. Năm 2011, ông Putin chấp nhận để liên minh phương Tây lập vùng cấm bay theo nghị quyết của Liên Hợp Quốc. Phe nổi dậy Libya nhờ đó đã lật đổ nhà độc tài Moammar Gadhafi.
Sự kiện tương tự cũng có thể sẽ lặp lại ở Syria. Theo Bloomberg, đây là điều mà ông Erdogan luôn mong muốn. Do vậy, khi các máy bay F-16 đã cũ của Thổ Nhì Kỳ đặt vào tình thế cảnh giác cao độ trước máy bay chiến đấu đa năng Su-30 của Nga, ông Putin đã đưa ra thông điệp rõ ràng: Thổ Nhĩ Kỳ đừng bao giờ nghĩ đến việc lập vùng cấm bay ở Syria.
Mặt khác, Nga cũng không sẵn sàng cho kịch bản đụng độ quân sự với Thổ Nhĩ Kỳ hay NATO ở Syria. Vị trí địa lý, phương tiện quân sự và số lượng là những điểm yếu của người Nga khi phải tác chiến xa nhà. Việc Nga phóng tên lửa hành trình từ biển Caspi được cho là đã phần nào khắc phục điểm yếu này.
Nga không có nhiều thời gian để phong tỏa các hoạt động của NATO cũng như những chi phí leo thang cho sự can thiệp ở Syria trong thời gian dài.
Do vậy, ông Putin muốn giúp đỡ chính phủ Syria tiếp tục cuộc chiến chống khủng bố và phe đối lập ở tất cả các điểm nóng cho giao tranh cho đến khi đạt đủ điều kiện tiến hành đàm phán hòa bình.
Không thể thiết lập vùng cấm bay ở Syria, nhiều khả năng Saudi Arabia, Thổ Nhĩ và các nước đồng minh Trung Đông sẽ lựa chọn giải ơhasp tăng cường cung cấp các vũ khí chống tăng, thậm chí là vũ khí phòng không cho lực lượng đối lập nhằm chiến đấu chống lại chế độ Assad, Bloomberg kết luận.
Chính những tên lửa chống tăng TOW đã giúp phe nổi dậy Syria ngăn cản đợt tiến công mạnh mẽ của quân đội Syria, mặc dù Damascus được hỗ trợ từ trên không bởi các máy bay và tên lửa Nga.
Đăng Nguyễn (theo Bloomberg)