(Tình hình Biển Đông) – Nhiều chuyên gia cho rằng, Nhật Bản nên điều tàu chiến cùng Mỹ tuần tra xung quanh các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Biển Đông.
Kể từ tháng 9/2013, Trung Quốc đã tăng cường các hoạt động xây đảo nhân tạo, đường băng trái phép ở Biển Đông. Đây được coi là khu vực có tuyến đường giao thương sống còn đối với nền kinh tế Nhật Bản. Tokyo lo ngại về những hệ quả có thể xảy ra nếu như để Bắc Kinh lấn lướt.
Theo ông Zack Cooper, chuyên gia về các vấn đề Nhật Bản tại trung tâm Nghiên cứu quốc tế và Chiến lược (CSIS), Tokyo lo ngại hai vấn đề: mối đe dọa đến sự ổn định trong khu vực và những hành động mà Trung Quốc có thể tiến hành.
Tàu chiến Nhật Bản có thể cùng Mỹ tham gia tuần tra đảo nhân tạo mà TQ xây dựng trái phép ở Biển Đông.
“Bất kỳ những căng thẳng nào trong vùng biển quốc tế không chỉ đe dọa đến các quốc gia láng giềng mà còn cả những nước có lợi ích trong vấn đề an ninh và thịnh vượng trong khu vực”. ông Cooper cho biết.
“Nếu như Trung Quốc có thể chèn ép các quốc gia châu Á ở Biển Đông, Bắc Kinh sẽ tạo nên những tiền lệ nguy hiểm đối với các nước lớn hơn, như Nhật bản vốn đang có tranh chấp trên biển Hoa Đông”.
Trong khi tranh chấp xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư vốn đặt ra ưu tiên hàng đầu đối với Nhật Bản bên cạnh vấn đề Biển Đông, nhiều chuyên gia và quan chức chính phủ cho rằng hai khu vực này có những mối liên hệ với nhau.
Năm 2013, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản khi đó là Itsunori Onodera đã nhấn mạnh mối liên hệ, nói rằng Toyko “hết sức quan ngại về tình hình Biển Đông có thể sẽ tác động đến những vấn đề trên biển Hoa Đông”.
“Đối với Nhật Bản, vấn đề Biển Đông đóng vai trò quan trọng không hề kém hơn so với biển Hoa Đông, không chỉ trong khía cạnh kinh tế mà còn mang ý nghĩa quân sự chiến lược, trong khi vấn đề biển Hoa Đông có thể dễ dàng kiểm soát hơn”, chuyên gia Tetsuo Kotani thuộc Viện Nghiên cứu quốc tế Nhật Bản (JILA) nhận định.
Tokyo hiện đang hướng đến cách tiếp cận đa hướng về vấn đề Biển Đông, bao gồm quốc tế hóa vấn đề tranh chấp tại các diễn đàn đa phương, khuyến khích một ASEAN đoàn kết, hỗ trợ năng lực cho các nước có chủ quyền ở Biển Đông và khẳng định vai trò ở khu vực cùng với Mỹ.
Trong bối cảnh Washington có thể sẽ tiến hành tuần tra tự do hàng hải (FONOPS) trong khu vực 12 hải lý ở các đảo nhân tạo mà TQ xây dựng trái phép, Tokyo có thể sẽ phải thay đổi chính sách đối ngoại cho phù hợp.
“Nếu như Mỹ tiến hành FONOPS, đây sẽ không chỉ là một sự kiện mang tính nhất thời. Hải quân Mỹ sẽ phải tuần tra thường xuyên để củng cố tuyên bố về tự do hàng hải ở Biển Đông”, chuyên gia Ian Storey thuộc Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore) cho biết.
“Điều này đặt ra khả năng trong tương lai, về việc Mỹ đề nghị các quốc gia khác cùng tham gia FONOPS. Nhật Bản và Australia là hai ứng cử viên rõ ràng nhất”, theo ông Storey.
Tuy nhiên, ông Storey cũng lưu ý rằng, việc Tokyo chấp nhận lời đề nghị như vậy sẽ khiến cho quan hệ Trung-Nhật ngày càng trở nên căng thẳng. Trong nhiều năm qua, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã theo đuổi chính sách không làm trầm trọng thêm mối quan hệ giữa hai nước.
Chuyên gia Cooper tại CSIS đồng ý với quan điểm cho rằng, Nhật Bản hoàn toàn có thể tham gia tuần tra ở BIển Đông. Nhưng lưu ý mọi quyết định từ Tokyo cần phải được tham vấn với Mỹ, đặt ra những rủi ro, lợi ích cũng như thời gian thích hợp cho một bước đi như vậy.
“Nhật Bản có quyền được tiến hành những hoạt động tuần tra như vậy trong vùng biển quốc tế, dù đơn phương hay phối hợp cùng Mỹ”, ông Cooper cho biết.
Tuy vậy, đa số các chuyên gia đều cho rằng, Nhật Bản sẽ vẫn không thay đổi chính sách, theo đuổi cách tiếp cận đa hướng trong khu vực cho đến vấn đề Biển Đông. Đây chưa phải là thời điêm thích hợp để Tokyo đưa ra những quyết định mang tính đột phá.
“Nhật Bản cần tập trung vào vấn đề tranh chấp trên biển Hoa Đông”, chuyên gia phân tích an ninh Corey Wallace, thuộc Đại học Freie Universitat ở Berlin nhận định. “Về vấn đề Biển Đông, Nhật Bản cần phải hết sức cẩn thận, tránh để mất những lợi ích đối với các quốc gia khác trong khu vực”.
“Trong tương lai gần, Nhật Bản vẫn sẽ tiếp tục tập trung vào việc nâng cao năng lực xây dựng hàng hải và quân sự”, ông Wallace nói thêm.
Đăng Nguyễn (theo Japan Times)