Hoặc đơn giản hơn, không trả thì lãi sẽ tăng cao, bên cạnh việc lãi mẹ đẻ lãi con và lãi con tiếp tục đẻ lãi cháu. Càng nợ lâu thì mức chịu lãi cho mỗi triệu đồng càng tăng cao. Không trả được thì xiết nhà, xiết ruộng vườn, không loại trừ cả việc đưa đầu gấu đến xử. Công an huyện Lâm Hà từng bắt các đối tượng đòi nợ thuê dạng này với hành động giết người vô cùng hung hãn, báo chí đăng tải nhiều khiến bà con càng sợ. Bà vợ ông Th (ông Th là cán bộ thôn) cũng từng đưa một lũ “con nuôi” (thực chất là bọn “đầu trâu mặt ngựa”, cánh tay nối dài của nạn vay nặng lãi), toàn đứa tù tội đến xiết đất xiết nhà của anh Trung, nên ai cũng “tự hiểu” cả. Con buôn cho vay lãi kiểu gì nó cũng chơi. Có bà con người Cơ Ho còn ở Tây Nguyên nói một cách hồn nhiên, được ghi chép trong văn bản của một tổ chức điều tra xã hội học, đọc mà khiến chúng tôi hết sức chua chát: “Vay tiền của bà H thì dễ lắm, giống như xin tiền của bố mẹ mình thôi, bao nhiêu cũng có ngay. Không trả được bà cũng vui vẻ” (để mùa sau rồi lặng lẽ bà tính lãi thêm cao).

Hoặc người nghèo khó nào thích thì vay cà phê (gọi dân gian là “vay nhân”, với thuật ngữ là “chốt”, tức là “đóng đinh”, “chốt hạ” cái giá bán cà phê cho con buôn để nhận tiền của họ từ khi cà phê chưa chín. Thường thì bà con phải “chốt” với giá bằng ½ giá cà phê khi nó chín. Ví dụ, cà phê chín bán 42 triệu đồng/tấn, thì “bán lúa non” chỉ thu được 21 triệu đồng/tấn. Lúc cà phê chín, thu hoạch về nhà là họ đến lấy hết, để trừ vào số tiền đã vay nợ, khi tính thì chỉ được phép trừ với giá bằng ½ giá thị trường). Hoặc có thể vay phân bón quy ra tiền, vay gạo, thịt, các đồ gia dụng quy ra tiền. Tóm lại bà con cứ thỏa sức mua hàng và cắm nợ. Chỉ có điều nợ ấy được con buôn tính lãi suất quy ra tiền: Cứ mỗi tháng cộng thêm 50.000 hoặc 30.000-40.000 đồng tiền lãi cho 1 triệu tiền vay. Vay nặng lãi, như cái vòi bạch tuộc len lỏi khắp các thôn buôn, khắp hầu hết các gia đình và nhiều
phận người.

Nhiều người vay tiền cưới vợ gả chồng cho con rồi bị xiết nợ mất nhà

Ông Đinh Đức Chí – Phó Chủ tịch UBND huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng (ảnh) – nói về tình trạng cho vay nặng lãi trên địa bàn: Có khi 80-90% các hộ phải đi vay tiền để sống

Ông Chí mở đầu câu chuyện: “Ví dụ như ở khu vực thị trấn Đinh Văn này nó đô thị hóa nhanh, nên bà con dân tộc ít người cũng muốn có điện thoại di động như người Kinh. Ví dụ ở xã Đạ Đờn, họ không bị sức ép “giống người khác” với các phương tiện vật chất đó, nhưng họ lại bị các gánh nặng khác. Ví dụ, muốn cưới chồng cho con gái, yêu cầu của phía bên nhà trai là nhà gái phải có đủ 40 triệu đồng (theo quan niệm mẫu hệ, nhiều dân tộc ở Tây Nguyên như người Cơ Ho, nhà gái phải trả “lễ vật thách cưới” cho nhà trai). Lại đi vay để cưới xin. Vì thế, bà con cần đủ các loại tiền, trong khi (một số vùng) họ chỉ có sinh kế là trồng một ít lúa nước thôi, họ không có công việc gì ra tiền tốt hơn. Đấy là chưa kể, lại thêm nhà còn đông con nữa. Cho nên họ cũng khó khăn nhiều.

“Bây giờ bà con muốn đầu tư một vài hécta trồng rau hay khoai lang, bà con cần có vốn đầu tư. Bên cạnh đó họ vẫn phải có tiền để phải sống hằng ngày nữa. Nhu cầu tiền rất lớn. Trong khi ngân hàng chỉ có một định mức cho vay tiền nhất định trên một hécta, thì bà con lại phải đầu tư cả nhà cửa và nhiều nhu yếu phẩm nữa. Vả lại, đầu tư vào cà phê thì ba bốn năm mới có thu hoạch. Còn yếu tố nữa, ví dụ như năm nay tôi thấy cà phê có thu, giá cả tạm ổn, tôi có 2-3 tấn cà phê nhân trong tay, tôi đầu tư làm cái nhà. Tôi muốn có nhà sau cả chục năm nay vất vả, nhà hoành tráng một chút thì tốt. Thế là phải đi vay. Cho nên mức độ đi vay ở đây rất là lớn. Hầu 80% đi vay, thậm chí 90% đi vay. Nếu cà phê được giá, thuận lợi thì trả được, nhưng thất bát mùa vụ thì dĩ nhiên không trả được”. Đặc biệt, đối với bà con dân tộc thiểu số, tình trạng này còn nặng nề hơn.

Phóng viên Báo Lao Động tiếp cận “với chuyên gia đòi nợ thuê”

Bên cạnh các vụ trọng án mà công an đã xử, đã bắt các ông trùm đòi nợ thuê gây án khủng khiếp ở Lâm Đồng (như Nguyễn Văn Hà, tức Hà “Bá” đã sa lưới; hoặc nhóm 10 tên hoạt động ở xã Tân Hà, huyện Lâm Hà, do chủ soái Lê Viết Dũng điều hành) thì chúng tôi cũng nghe bà con kể nhiều về các băng nhóm “tiền án nhiều hơn tiền mặt” hoạt động đòi nợ thuê trong khu vực. Trong vai ông chủ đi đòi nợ, liên lạc với T ở xã Phúc Thọ, huyện Lâm Hà, ngay lập tức hắn bám lấy tôi, đòi chia 5-5 (tức là đòi được 10 triệu thì hắn ăn 5 triệu, 10 tỉ hắn ăn 5 tỉ) với các thủ đoạn hết sức tinh vi và manh động. Hắn cũng chuyên nghiệp sẵn sàng cam kết dù “gây ra chuyện gì” thì tôi (người thuê đi đòi nợ) cũng không phải “dính dáng đến pháp luật”. T khoe, hắn từng đi tù, giờ bảo kê cho buôn gỗ lậu, có thể “xử đẹp” các đối tượng vay nặng lãi mà chưa chịu trả bằng các biện pháp tinh vi và côn đồ.

Ông già người Cơ Ho ở Lạc Dương, Lâm Đồng, nhà ông chồng chất nợ ngân hàng, nợ “con buôn”. Chúng tôi khảo sát cả khu vực, hiếm có nhà nào không mắc nợ chồng chất, hầu hết họ phải vay lãi ngày với giá “cắt cổ”

Huyền, cô bé có con bị tim bẩm sinh. Nhà Huyền, bố mẹ đẻ và bố mẹ chồng đều mắc nạn vay nặng lãi, thậm chí cô phải đi vay lãi ngoài để có tiền cho con uống sữa. Tiền vay nặng lãi tổ chức đám cưới cho Huyền, bây giờ Huyền đã có 2 con, mà hai bên phụ mẫu vẫn chưa lo trả cho “con buôn” nổi.

“Bập” Luyn, người xóm Thác Nếp, dân tộc Cơ Ho, đang bức xúc về việc mình ngày càng nghèo đi với những khoản nợ “con buôn” không thể nào trả nổi, trong khi địa phương lặng lẽ đưa gia đình chị ra khỏi diện hộ nghèo.

Trở về Hà Nội, chúng tôi mở rộng tìm hiểu thì nhận được con số của một tổ chức điều tra xã hội có uy tín rằng, 86% số hộ được khảo sát ở nông thôn Tây Nguyên (tập trung ở hai huyện thuộc Đắk Lắk và Lâm Đồng) đang gánh các khoản nợ chồng chất khác nhau. Trung bình từ 50-240 triệu đồng tiền nợ cho mỗi hộ. Nghe, tôi đã giật mình nhưng vẫn hoài nghi: Thì đã sao? Ở thủ đô Hà Nội, quá nhiều người nợ tiền ngân hàng để kinh doanh, mua nhà, mua ôtô, hoặc vay tiền nhà nước cho con đi học đại học. Song rồi, lại một thống kê định tính nữa: Khảo sát 36 hộ thì tới 35 hộ “nợ lại chồng lên nợ”, trong đó 77% là các khoản nợ xấu không có khả năng chi trả, bởi bà con vay của con buôn với lãi suất “cắt cổ”.