(Tình hình Biển Đông) – Các hành động cải tạo đất đá trái phép của Trung Quốc thực sự đang gây nguy hiểm cho môi trường ở quần đảo Trường Sa.

Trang Project-syndicate.org trong tháng 9 vừa qua đã đăng tải bài viết của Giáo sư Nguyễn Chu Hồi, chuyên gia Khoa học biển và Chính sách Quản trị tại Đại học Quốc gia Hà Nội, Chủ tịch Hội Thiên nhiên và Môi trường biển Việt Nam, nguyên là Tổng cục phó Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam.

Giáo sư Nguyễn Chu Hồi

Bài viết của Giáo sư Nguyễn Chu Hồi với tiêu đề “China and the Deep Blue Sea” có đóng góp của một nhà nghiên cứu khác là ông James Borton, nghiên cứu viên không thường trú tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế Sài Gòn tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh.

Bài viết được thể hiện bằng tiếng Anh với một số nội dung chính như sau:

Từ tháng 12 năm 2013, Trung Quốc đã tiến hành bồi đắp phi pháp thêm 1.200 hecta vào các đảo trên Biển Đông. Những cải tạo đất (phi pháp) được thực hiện với mục đích rất rõ ràng đó là để khẳng định cái mà Trung Quốc cố cho là “lãnh thổ” của họ bất chấp tất cả những quan ngại của cộng đồng quốc tế.

Hầu hết các hoạt động bồi đắp phi pháp này đều diễn ra ở quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam), nơi cả Việt Nam, Malaysia, và Philippines, cùng với Trung Quốc, Đài Loan, và Brunei đều có những tuyên bố đòi quyền.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Nguyễn Chu Hồi, cộng đồng quốc tế lại ít bàn đến tác động đang tiến gần đến mức thảm họa của dự án này đối với môi trường.

Các hành động cải tạo đất đá trái phép của Trung Quốc thực sự đang gây nguy hiểm cho các quần thể cá, đe dọa sự đa dạng sinh học biển đồng thời tạo ra mối đe dọa dài hạn đối với một trong những sinh cảnh biển thuộc vào top đẹp nhất thế giới.

Hàng ngàn rạn san hô, bãi cỏ rong và các hệ sinh thái nước cạn khác đang nhanh chóng bị hủy hoại và chôn vùi khi Trung Quốc nôn nóng muốn khẳng định chủ quyền vô lý trong khu vực.

Các dự án bồi đắp đảo nhân tạo phi pháp đang làm xói mòn mối liên kết sinh thái giữa quần đảo Trường Sa và Biển Đông, khiến cho nguồn cung cấp dinh dưỡng mà các hệ sinh thái này bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Đáng chú ý, chính lập trường và thái độ hiếu chiến của Trung Quốc, cùng với quyền sở hữu chưa được xác định đối với khu vực và các nguồn cá, đã dẫn tới sự khai thác cá đến mức hủy diệt, làm suy thoái hệ sinh thái biển và đe dọa các loài có nguy cơ tuyệt chủng, trong đó có rùa biển, cá mập, và sò tai tượng.

Từ năm 2010, trữ lượng hải sản ở quần đảo Trường Sa và khu vực phía Tây Biển Đông đã giảm xuống 16%.

Hiện nay có khoảng 300 triệu người phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên biển của Biển Đông để sinh sống. Chính vì vậy, nếu Trung Quốc tiếp tục các hành động như hiện nay, nguy cơ xảy ra bất ổn kinh tế trên diện rộng sẽ gia tăng.

Biển Đông là một vùng biển quan trọng đối với toàn thế giới, chứ không phải chỉ với những quốc gia tiếp giáp nó. Nó là một tuyến vận tải biển quốc tế quan trọng nối Ấn Độ Dương với Thái Bình Dương – với hơn 300 tàu thuyền đi qua mỗi ngày.

Cộng đồng quốc tế, đặc biệt là những nước trong và ngoài khu vực đều đã có những tuyên bố lên án hành động quân sự hóa của Trung Quốc trên quần đảo Trường Sa và thúc giục nước này chấm dứt tiến trình để giảm nguy cơ xung đột có thể dẫn đến một thảm họa lớn hơn đối với môi trường biển.

Tất cả các quốc gia nào chịu trách nhiệm gây nên tình trạng xuống cấp và hủy diệt hệ sinh thái nước cạn của Biển Đông phải dừng các hoạt động đe dọa đến đa dạng sinh học và năng suất kinh tế của khu vực.

Yêu sách chủ quyền của Trung Quốc đối với quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam) và một phần lớn Biển Đông dựa trên cái gọi là đường chín đoạn không được thế giới thừa nhận, đã nhiều lần bị phản đối kể từ lần đầu tiên được công bố sau Thế chiến II.

Các hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông cũng trái với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982, vốn bảo đảm quyền tự do đi lại trong vùng biển của các nước.

Những nỗ lực cải tạo đất gần đây của Trung Quốc cũng vi phạm một số công ước quốc tế khác về luật biển,môi trường, đáng chú ý trong đó có Công ước về Đa dạng Sinh học và Công ước về buôn bán quốc tế đối với những loài động thực vật hoang dã nguy cấp.

Tham vọng quân sự hóa quần đảo Trường Sa là một sự vi phạm rõ ràng Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). Cụ thể là, yêu cầu các bên tham gia DOC tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động có thể làm phức tạp hoặc leo thang tranh chấp và ảnh hưởng đến hòa bình và ổn định.

13 năm sau tuyên bố này, ASEAN vẫn đang nỗ lực để đạt được một thỏa thuận với Trung Quốc về tình trạng pháp lý của quần đảo Trường Sa và Biển Đông. Cộng đồng quốc tế cần hỗ trợ nỗ lực đó.

Theo hai nhà nghiên cứu, mọi quốc gia trong khu vực đều có trách nhiệm giám sát và bảo vệ môi trường biển và quản lý các nguồn tài nguyên ở Biển Đông. Tuy nhiên, trách nhiệm thực sự thuộc về Trung Quốc.

Trong hệ thống luật quốc tế, các quốc gia quyền lực nhất thế giới phải đi đầu làm gương. Trung Quốc phải tuân thủ những nghĩa vụ của mình trong đó Bắc Kinh phải bắt đầu từ khu vực Biển Đông.

Hoà Bình (theo Project-syndicate.org)